Historia

Pierwsze ślady bytności człowieka na terenach dzisiejszego powiatu zamojskiego pochodzą z epoki kamiennej. Przed 5000 lat, w malowniczych dolinach rzek Wieprza i Bugu, na urodzajnych glebach lessowych, osiedliła się ludność trudniąca się rolnictwem, hodowlą i wyrobem narzędzi. W Guciowie, nad Wieprzem, odkryto cmentarzysko kurhanowe z 1450-2000 roku p. n. e. zawierający całopalne pochówki.

Ziemie powiatu zamojskiego znalazły się w obrębie państwa polskiego juz w X w. Wiódł tędy międzynarodowy szlak handlowy ze wschodu na zachód. Powstały przy nim liczne grodziska zwane Grodami Czerwieńskimi, które w okresie X-XI w. stały się przyczyną wojen polsko-ruskich. Najstarsze znane grodzisko w Sąsiadce, pochodzi z XI w. Warowny gród w Grabowcu (należący do Grodów Czerwieńskiech) założono w II poł. XII w., natomiast ok. 1340 r. powstał Szczebrzeszyn - najstarsze miasto w regionie.

Ostatecznie ziemie te na trwałe weszły w obręb granic państwa polskiego za panowania Kazimierza Wielkiego, a pod koniec XVI w. - we władanie rodziny Zamoyskich. W czasie wzrostu potęgi i znaczenia rodu Zamoyskich (XVI/XVII w.) ziemie te przeżywały wielki rozkwit. W 1580 r. Jan Zamoyski, kanclerz i hetman wielki koronny, założył Zamość, który stał się wkrótce centrum kulturowym, handlowym i administracyjnym. Z pewnymi przerwami miasto pełni te funkcje do dziś.

Po I rozbiorze Polski ziemie Ordynacji znalazły się pod panowaniem austriackim, w 1807 r. w granicach Księstwa Warszawskiego, a od 1815 do 1918 - Królestwa Polskiego. Okres II wojny światowej to czas tragiczny, kiedy zniszczeniu uległa większość miast i wsi. Na tych terenach istniał silny ruch oporu. Najcięższe boje z okupantem partyzanci toczyli pod Wojdą, Krasnobrodem i Kosobudami.

W 1975 roku w wyniku nowego podziału administracyjnego, znoszącego powiaty, powstało województwo zamojskie.

Z dniem 1 stycznia 1999 r. kolejna reforma zaowocowała przywróceniem powiatu zamojskiego.

Do najważniejszych zabytków regionu trzeba zaliczyć renesansowe Stare Miasto w Zamościu (wpisane w 1992 r. na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO) oraz kościoły i pałace rozsiane w okolicznych miejscowościach, pochodzące przeważnie z okresu baroku. Spotyka się jeszcze budowle drewniane, głównie kaplice. W zagubionych w lasach wsiach można znaleźć starą XIX-wieczną zabudowę gospodarską.